Genetyczny winowajca nadwagi namierzony?
Katarzyna Kopka | 2007-04-21
W dzisiejszym społeczeństwie zbędnych kilogramów przybywa coraz więcej. Winimy za to złą dietę, brak aktywności fizycznej. Wiadomo jednak, że pewna rola przypada tu również genom. Jednak mimo licznych badań zidentyfikowanie tych właściwych było nie lada wyzwaniem dla naukowców. Udało się to grupie badaczy z Peninsula Medical School w Anglii, którzy odkryli silną zależność pomiędzy genem FTO a wzrostem masy ciała. Wyniki ich badań opisano w Science.
Otyłość to przewlekła choroba wynikająca z długotrwałej nadwyżki bilansu energetycznego organizmu. Zarówno otyłość, jak i nadwaga dotykają coraz to większej liczby ludzi na całym świecie. Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) około 2 miliardy ludzi na świecie jest otyłych lub ma nadwagę. O nadwadze możemy mówić jeśli indeks masy ciała (BMI) przekracza wartość 25, natomiast o otyłości jeśli BMI osiąga wartość 30 lub więcej. Im wyższa wartość BMI tym większe zagrożenie wystąpienia schorzeń takich jak nadciśnienie tętnicze, hiperlipidemia, cukrzyca typu II i inne.
Dlatego tak ważne jest zidentyfikowanie przyczyn nadmiernej masy ciała. Powszechnie znane przyczyny to nieprawidłowa dieta oraz zbyt niska aktywność fizyczna. Coraz więcej mówi się też o czynnikach genetycznych jako determinantach podatności na otyłość. Dziedziczymy wolną przemianę materii oraz dużą liczbę komórek tłuszczowych. Ludzie z takim „spadkiem” pokładają w badaniach genetycznych bardzo duże nadzieje. Jednak jak do tej pory próby określenia konkretnych genów odpowiedzialnych za powstawanie nadwagi nie przynosiły efektów. Opisano ponad 400 genów - kandydatów otyłości, ale rezultaty badań nie były jednoznaczne.
Wyniki doświadczeń grupy naukowców z Anglii prowadzonej przez Dr Abdrew Hattersley są przełomowe. Gen został zidentyfikowany podczas badania genomu 2000 pacjentów chorych na cukrzycę, mającego na celu określenie podatności ludzi na cukrzycę typu II. Okazało się, że istnieje silna zależność pomiędzy występowaniem zmutowanego wariantu genu FTO a zbyt wysoką masą ciała. Naukowcy postanowili dokładniej zbadać gen. W tym celu przeprowadzili badanie 13 grup Brytyjczyków, Finów oraz Włochów w wieku 7 lat oraz starszych. Uzyskali wyniki analogiczne do poprzednich.
Gen FTO znajduje się na chromosomie 16. Może występować w dwóch wariantach: zmutowanym i niezmutowanym. Jego wpływ na masę ciała zależy od tego, czy dana osoba odziedziczyła obie kopie zmutowanego wariantu genu czy jedną. Ludzie posiadający dwie kopie zmutowanego genu mogą mieć średnią masę ciała 3 kilogramy wyższą niż ci, którzy nie posiadają ani jednej kopii tego wariantu genu. Mają 70% większe prawdopodobieństwo wystąpienia u nich otyłości. Natomiast posiadanie jednej kopii może oznaczać średnią masę 1,2 kilograma wyższą.
Prawdopodobnie 16% Europejczyków posiada obie kopie. Autorzy badania widzą w swoich wynikach potwierdzenie rezultatów uzyskanych w badaniach bliźniąt, które sugerowały, iż otyłość jest częściowo zależna od uwarunkowań genetycznych. Jednak, jak sami zauważają, czynniki środowiskowe i styl życia są również bardzo silnie wpływającym czynnikiem.
Planowane są kolejne badania, tym razem z udziałem grup etnicznych Południowej Azji oraz Amerykanów czarnej rasy, u których cukrzyca występuje częściej niż w innych grupach. Nie wiadomo jeszcze jakie jest biologiczne działanie genu FTO. Podejrzewa się, iż FTO ma wpływ na tycie poprzez regulację apetytu. Również inne geny: GAD, ENPP1i INSIG2, podejrzewa się o wpływ na powstawanie otyłości, jednak nie przeprowadzono jeszcze dokładnych badań.
Czy nowe odkrycie pomoże zwalczać otyłość? Opinie na ten temat są różne. Według jednej z nich ludzie z "odziedziczoną otyłością" poczują się na nią skazani i zaniechają starań o szczupła sylwetkę, zdaniem innych świadomość posiadanych predyspozycji do tycia będzie mobilizować i umożliwi odpowiednio wczesne podjęcie działań. Kolejnym celem naukowców jest dokładne zbadanie mechanizmu działania genu FTO, na co oczekują zarówno dotknięci chorobą, jak również firmy farmaceutyczne planujące opracowanie nowego leku na otyłość.
Źródła:
http://www.medicalnewstoday.com/healthnews.php?newsid=67666
http://www.theregister.co.uk/2007/04/13/fat_gene_id/
http://www.viamedica.pl/gazety/gazetaM/abstrakt.phtml?id=2&indeks_art=1