Koń domowy i koń Przewalskiego

Paweł Szablewski | 2008-11-09

Porównując różnice pomiędzy DNA konia domowego (Equus caballus), a jego protoplastą koniem Przewalskiego (Equus przewalskii) udało się ustalić znaczenie samców i samic przy tworzeniu nowych ras. Jednocześnie potwierdzono oddzielność gatunkową obydwu koni.

Gatunek konia Przewalskiego całkowicie wyginą na wolności pod koniec lat siedemdziesiątych. Ostatni potwierdzone informacje pochodzą z 1968 roku. Wszystkie obecnie występujące osobniki są potomkami zwierząt hodowanych w zamknięciu, głównie w ogrodach zoologicznych. Na podstawie danych rodowodowych wyróżnia się 13 założycieli, którzy dali początek liczącej już około 2000 osobników populacji. Nie jest ona jednak całkowicie czysty genetycznie. Matka jednego z założycieli, należała do gatunku konia domowego, hodowanego na mongolskich stepach. Nieopatrznie został włączony do hodowli w pierwszych latach odbudowy populacji. Przez wiele lat prowadzono selekcję starając pozbyć się tej samicy (genów) z rodowodów. Dopiero przeprowadzenie dokładnych symulacji wykazało, iż proces ten związany byłby z jednoczesnym pozbyciem się 30% alleli (form genów) pochodzących od innych założycieli. Działanie takie uznano za zbyt kosztowne i selekcji zaprzestano.

Koń Przewalskiego jest uznawany za najbliższego krewnego konia domowego. Jako jedyny daje płodne potomstwo w krzyżówkach z swoim udomowionym kuzynem, mimo, że posiada 66 chromosomy, a koń domowy 64. Tym samy jest on jednym z dowodów, że różnica w liczbie chromosomów nie jest wystarczającym powodem aby uniemożliwić swobodne rozmnażanie się dwóch gatunków. U konia Przewalskiego występuje więcej chromosomów akrocentrycznych (z centromerem położonym blisko końca), a u domowego metacentrycznych (z centromerem położonym niemal pośrodku). Stąd przypuszczenie, że różnica w liczbie chromosomów jest wynikiem połączenia się u konia domowego akrocentryków w metacentryk.

Aby ustalić różnice w wpływie samców i samic na kształtowanie się populacji i tym samy ras, porównano kawałki DNA pochodzące z chromosomy X i Y u konia Przewalskiego, konia Arabskiego, domowego konia Mongolskiego i kuca rasy Dartmoor. Analiza pozwoliła ustalić brak większych różnic na chromosomie Y i dużo większa liczbę różnic niż się spodziewano na chromosomie X. Tym samym można wnioskować o niewielkiej liczbie samców i dużo większej liczbie samicy w tworzeniu poszczególnych, nawet bardzo pierwotnych ras koni. Najprawdopodobniej znaczenie ma tu także ich biologiczne zamiłowanie do życia w większy haremach pilnowanych przez jednego ogiera.

Analizy wykazały także znaczne różnice pomiędzy odcinkami DNA należącymi do konia domowego, a konia Przewalskiego. Potwierdza to ich niezależną drogę ewolucyjną przy kształtowaniu się obydwu gatunków.

Nim doszło do ukształtowania się konia domowego wielokrotnie dochodziło o oswajania dzikich klaczy. Świadczy o tym duże zróżnicowanie mtDNA (DNA mitochondrialnego, dziedziczonego tylko po matce). Natomiast badając markery (łatwo wykrywalne cechy) związane z chromosomem Y (pochodzącym tylko po ogierach), u konia domowego stwierdzono ich wysoką jednorodność. Dla porównania w niewielkiej populacji dzikiego konia Przewalskiego można wyróżnić przynajmniej dwie wyraźne grupy pod względem zróżnicowania markerów. Potwierdza to powyższe dane o dużej liczebności samic i dobieraniu samców o wyznaczonych cechach przy budowaniu różnych ras konia domowego.

Źródło:
- Molecular Biology and Evolution, 17.10.2008r., A.N.Lau, L.Peng, H.Goto, L.Chemnick, O.A.Ryder, K.D.Makova, Horse Domestication and Conservation Genetics of the Przewalski*s Horse Inferred from Sex Chromosomal and Autosomal Sequences, doi:10.1093/molbev/msn239,
- Livestock Science, T.Kavar P.Dovč, Domestication of the horse: Genetic relationships between domestic and wild Horsens, Volume 116, Issues 1-3, July 2008, Pages 1-14,
- science, 14.04 1965r., K. Benirschke, N. Malouf, R. J. Low, H. Heck, Chromosome Complement: Differences between Equus caballus and Equus przewalskii, Poliakoff, Vol. 148. no. 3668, pp. 382 - 383