Ptaki z ery dinozaurów
Paweł Szablewski | 2008-06-10
Coraz więcej prac wskazuje na bliskie pokrewieństwo dinozaurów i ptaków. Wydaje się, że ich wspólna historia może być dużo starsze niż sądzono. Cały czas trwają próby połączenia "zegara kopalnego" - danych z wykopalisk, z "zegarem molekularnym" - danych z badania białek i DNA. Podczas gdy większość badań molekularny datuje powstanie współczesnych ptaków na okres około 100 milionów lat temu to pierwsze skamieniałości datowane są na 60 milionów lat.
Same ptaki pochodzą najprawdopodobniej od starej wiekowo, dużej grupy gadów teropodów, a dokładniej miniraptorów.
Nowe odkrycia materiałów kopalnych także zaczynają sięgać coraz odleglejsze okresy. Popierać to mają znaleziska piór w bursztynie. Ich datowanie dało wartość około 100 milionów lat. Bursztyn odkryto w 2000 roku w zachodniej Francji, w kopalni Poitou-Charentes. W środku znajduje się zatopionych siedem piór. Obok bursztynu znaleziono pozostałości zębów dinozaura. Stąd przypuszczenie, że należały one raczej do opierzonego dinozaura niż ptaka. Pewności jednak nie ma.
Dokładne badania piór przeprowadzili fizycy z Researchers at the European Synchrotron of Grenoble. Bursztyn poddano skanowaniu w celu dokładnego zbadania ich budowy. Okazało się, że są one bardzo podobne w budowie do ptasiego puch. Obecnie żyjące ptaki również posiadają takie pióra. Pióra te jednak nie mają haczyków, zaczepiających poszczególne ich promienie. Przez co nie nadają się do latania. Za to znakomicie sprawują swą rolę okrywowa, zwłaszcza w utrzymaniu ciepła. Pióra takie o podobnej budowie, jak dowodzą wykopaliska, również posiadały niektóre gady. Dlatego na podstawie samej budowy trudno stwierdzić do kogo należały.
Ostatnie odkrycia w Chinach sugerują, że wiele teropodów było opierzonych. Najprawdopodobniej najpierw służyły one jako warstwa ochronna przed chłodem, a dopiero później zostały wykorzystane do latania. Budowa znalezionych w bursztynie piór wykazuje, że mogą one być formą pośrednią między piórami okrywowymi a lotnymi.
Jednak pierwsze lotne praptaki, archaeopteryksa, datuje się na dużo wcześniejszy okres około 150 milionów lat temu. Oznacza to, że pióra musiały pochodzić od osobnika, który zachował pierwotne cechy ich budowy jeszcze długo po tym jak praptaki nauczyły się latać.
Tego typu badania są próbą dokładniejszego usytuowania zależności pochodzenia ptaków i dinozaurów. Wszystko to są jednak tylko dowody pośrednie oparte na wielu założeniach i szacunkach. Na dzień dzisiejszy brak bezpośrednich dowodów wspólnego pochodzenia tych dwóch grup zwierząt.
Jedne z nowszych datowań molekularnych pochodzenia ptaków przeprowadził zespół z University of Michigan, the University of Chicago, the Centre for Biodiversity Conservation Mexico and Central America, and Boston University. Założeniem było wykorzystać najnowsze techniki datowania aby zbliżyć do siebie okresy kopalne i molekularne pojawienia się pierwszych ptaków. Ich szacunki określiły tę datę na ponad 100 milionów lat temu. Co w żadnym wypadku nie przybliża dotychczas istniejących różnic.
Jedne z dalej idących szacunków próbują porównywać długości DNA ptaków i dinozaurów. Wykonane zostało na podstawie pozostałości po budowie komórkowej w kościach tych wielkich gadów. Wykazują, że są one budową bardziej zbliżone do zwierząt o względnie krótkim DNA jak ptaki niż o względnie długim DNA jak u jaszczurek i krokodyli.
Także pozostałości archaeopteryksa ciągle wysuwają dyskusje. Zaliczony do bardzo wczesnych form rozwojowych ptaków albo bardzo wysoko rozwiniętych gadów w kierunku latania. Oficjalnie uważany za swego rodzaju formę pośrednią. Lekka budowa, obojczyk połączony w widełki, dobrze rozwinięte lotki mogą zaliczyć go do ptaków, ale niezrośnięte kości nóg piszczelowa i strzałkowa, zęby, dobrze rozwinięty ogon, żebra brzuszne mogą zaliczyć go do gadów.
Takie dyskusje mają duży wpływ na rozumienie procesów ewolucji, pokazują nam, że na pewnym etapie trafiamy na ślady trudne do naszego ludzkiego sposobu szufladkowania informacji - ty będziesz ptakiem, a ty gadem.
Źródło:
- sciencedaily.com, 08.02.2008r., Did Birds Originate When Dinosaurs Went Extinct, Or Have They Been Around Far Longer?
- nationalgeographic.com, 08.02.2008r., Modern Birds Existed Before Dinosaur Die-Off,
- nationalgeographic.com, 22.02.2008r., Dino-Era Seabird Fossils Found in New Zealand,
- nationalgeographic.com, 11.03.2008r., Dino-Era Feathers Found Encased in Amber.
- foto: Wikiepdia, Image:Archaeopteryx bavarica Detail.jpg