Trawienie mleka przez dorosłych jest niezwykła zdolnością Europejczyków
Paweł Szablewski | 2007-05-05
Mleko uważane jest za jedno z cenniejszych produktów odżywczych. W pełni dotyczy to jednak tylko małych dzieci. Dla wielu dorosłych z powodu braku możliwości trawienia zawartej w mleku laktozy jest co najmniej niezdrowe. Jak wykazują badania "mutanci", którzy jako pierwsi zdobyli możliwość trawienia mleka musieli uzyskać wiele korzyści ewolucyjnych, ponieważ szybko rozprzestrzenili się w swych rodowitych populacjach.
Dzisiaj większość osób pochodzenia europejskiego, szczególnie z terenów Europy północnej i środkowej, może pić mleko i cieszyć się jego walorami odżywczymi przez cały okres swojego życia. Na przykład w Szwecji obdarzonych tą mutacją jest prawie 100% mieszkańców, w krajach na wysokości Wielkiej Brytanii 95%. W całej Europie mleko nie jest wskazane jedynie dla 10 % dorosłych obywateli. Powoduje u nich biegunki, wzdęcia, bóle brzucha.
Powodem jest brak możliwości trawienia cukru mlekowego - laktozy. Osoby te spokojnie mogą jeść sery, jogurty czy produkty o obniżonej zawartości laktozy. Ale reklamy "pij mleko będziesz wielki" są dal nich stanowczo nie wskazane. Wskazania te dotyczą większości mieszkańców Afryki, Azji i rdzennej ludności Ameryk.
Jak wskazują badania DNA osób żyjących w neolicie, około 7 tysięcy lat temu, proporcje ludzi mogący i niemogących pić mleko w Europie wyglądały całkowicie odwrotnie. Przypuszczalnie jedynie około 10% mieszkańców posiadało zdolność trawienia laktozy.
Za rozkład laktozy odpowiedzialny jest enzym jelitowy laktaza. Według założeń ewolucji wszystko co nie jest potrzebne stanowi koszt dla organizmu, którego należy się pozbyć. Zmniejsza szanse przeżycia, a więc eliminuje osobniki nim obciążone. Laktaza bardzo przydatna w najmłodszych okresach naszego życia, z wchodzeniem w dorosłość i zmianą zwyczajów żywieniowych, ma coraz mniej szans na spotkanie z mlekiem. Dlatego u większości ludzi jej produkcja ulega stopniowemu wstrzymaniu razem z wychodzeniem z okresu dziecięcego. Jednocześnie zawierające laktozę produkty, mleko, zaczyna być dla nich niestrawne.
Badania przeprowadził zespół Joachim Burger z University of Mainz, w Niemczech. Do analiz udało się zdobyć 55 próby DNA z ośmiu szkieletów datowanych na 5840-5000 p.n.e. Szkielety pochodziły z wykopalisk w Niemczech, Polsce, Litwie i Węgrzech. Próby do poszukiwań DNA pobierano z nawierceń kości i zębów. W każdej z prób poszukiwano genów odpowiedzialnych za produkcję enzymu laktazy. Okazało się, że żadna nie zawierała formy genu pozwalającej trawić laktozę w wieku dorosłym. Może to oznaczać, iż w tym okresie gen ten był wyjątkowo rzadki. Pełne poparcie tego wniosku wymagałby jednak szerszych badań.
Cecha determinująca zdolność trawienia laktozy związana jest z allelem (forma genu) dominującym. Według badaczy mutacja musiała się pokazać jakieś 20 tysięcy lat temu ale szybko rozprzestrzeniać się wśród ludów Europy zaczęła około 7000 lat temu. Na ten okres datuje się także rozwój rolnictwa w Europie. Mleko było łatwo dostępne przez cały rok. Dla ludów północy oznacza to także dodatkowe porcje wapnia, co przy mniejszych ilościach słońca i przez to słabszej produkcji witaminy D (odpowiedzialnej za gospodarkę wapnia i fosforu w naszym organizmie), jest szczególnie cenne zwłaszcza w okresie zimowym. Jest to jeden z najlepszych przykładów jak rozwój cywilizacji czy nowej kultury może zmieniać nasze geny.
Początki hodowli bydła są datowane na około 10 tysięcy lat temu. Mutacja więc miała około 400 generacji do rozwinięcia się i rozprzestrzenienia wśród dzisiejszej ludności. Patrząc na powszechność jej występowania wśród ludności europejskiej, jest to okres bardzo krótki. Oznacza to, że musiała być bardzo korzystna dla posiadających ją osobników i była silnie wspomagana przez procesy selekcyjne np. niedostatki jedzenia.
Szeroko rozprzestrzenioną, zdolność trawienia laktozy mają także niektóre szczepy ludów afrykańskich, których kultura związana jest z hodowlą bydła. Trudno jednak jednoznacznie odpowiedzieć czy jest to ta sama mutacja czy tylko tak samo się rozwinęła. Potwierdza natomiast hipotezę o zmianach w genach w odpowiedzi na zmiany cywilizacyjne czy kulturowe w społecznościach ludzkich.
Źródła:
- nature.com, Ancient DNA solves milk mystery, 2007.02.26,
- J.Burger i inni, Absence of the lactase-persistence-associated allele in early Neolithic Europeans, PNAS, 2007.03.06, vol 104, no 10, 3736-3741;
- E.Hollox, Evolutionary Genetics: Genetics of lactase persistence – fresh lessons in the history of milk drinking, European Journal of Human Genetics, 2005, 13, 267–269;
Komentarze
kuba | 2007-05-24 00:00:00
Jak łatwo nagina się fakty dla potrzeb celu nadrzędnego, jakim jest chęć udowodnienia, że mleko służy dorosłym osobnikom. Ja rozumiem, że nie wszystko da się napisać, a przemysł mleczarski w świecie to potęzna organizacja, a czy musimy to robić kosztem zdrowia społeczeństwo. Chyba jest to lekka przesada.
Prokton | 2007-07-10 00:00:00
Magazyn „Vita”
LIPIEC 2007
„MLEKO NA WRZODY – Laktoferyna, bakteriobójcze białko zawarte w mleku, może pomóc w leczeniu wrzodów żołądka. Chorobę powodują obecne w żołądku bakterie Helicobacter pylori. W blisko 25 proc. przypadków nie udaje się ich pozbyć za pomocą antybiotyków. Jak wykazały badania Nicoli de Bortowi z uniwersytetu w Pizie, podawanie uzyskanej z krowiego mleka laktoferyny podczas kuracji antybiotykowej zwiększa skuteczność leczenia. Laktoferyna wyłapuje żelazo niezbędne dla bakterii, utrudniając ich rozwój i rozmnażanie. Ponadto zapobiega uodparnianiu się bakterii na antybiotyki.”
drmw | 2007-09-16 00:00:00
Moze to bedzie niestosowne i nie jest tym miejscem i
nie na temat,gdzie mozna by sie zwrocic z tym pytaniem,ktory
mnie nurtuje, mianowicie;**jak role pelnia trojglicerydy
w organizmie?*dlaczego ich nadmiar jest szkodliwy?
a przeciez to sa kwasy tluszczowe nienasycone
wielce pozyteczne dla organizmu ?
Na czym polega "urok"stosowania takich kwasow nienasyconych jak;Omega -3,5,i 6.??Dlaczego tak walczymy z trojglicerydami?
George | 2008-01-01 00:00:00
Panie Pawle!
Nie "bule brzucha" - a bóle!
nibyshizofremik | 2010-01-13 21:26:35
no tak , to że trawimy mleko zależy od naszego przystosowania do danego środowiska w którym się rozwinęliśmy i rozwijaliśmy od początku ewolucji , ale czemu przypisywać ewolucję do teoryj istnienia wszystkiego , przecież tego nikt nigdy nie odgadnie bo nikt nie jest pewien że jego teorja na pewno jest i musi być prawdą , całą prawde zna tylko istota która to wszystko stworzyła bo nie nie wieżę w to że , no może powiem tak:
twierdzicie że wszystko powstało z jakiejś cząstki , a z czego powstała ta cząstka z jeszcze mniejszej cząstki , i to nawiazuje do teorj nieskończoności ale przecież ją też ktoś musiał stworzyć. My nigdy nie dowiemy się prawdy bo nie jesteśmy na tyle rozwinięci by pojąć prawdziwą prawdę , po prostu nie jesteśmy doskonali jak to coś lub ktoś nie wiem jak to określić no może \niby bóg\ i się tego nie dowiemy!!!!!
Ja mam taki pogląd na na na cały ogół istnienia który go wcale nie tłumaczy i nikt go nie wytłumaczy , można się tylko domyślać :)
paleo | 2010-07-10 00:09:06
Pij mleko - bedziesz kaleka. Polecam paleo-diete, naprawde dziala. Kiedys zapijalem sie produktami mlecznymi i jadlem duzo zbozowych. Do niczego dobrego to nie doprowadzilo.
Moze i czlowiek ewoluuje do nowego pokarmu (jak zboza i mleko), ale na pewno jestesmy w fazie przejsciowej i dla wielu osob konczy sie to bardzo zle. Swoja droga najwiecej ludzi cierpi na osteoporoze tam gdzie pije sie najwiecej mleka (Europa i Ameryka Pln), ktore niby tak dobrze ma dzialac na kosci (hahaha).
Witamine D sugeruje pobierac ze slonca (spacerki i rekreacja, a nie opalanie plackiem), z tranu i z jaj z wolnego wybiegu.
ernest90s | 2011-01-07 01:09:03
Kiedyś piłem codziennie mleko i to w ilościach około litra dziennie (zdażało się więcej) to był okres w dzieciństwie do wieku około 18 roku życia. Teraz praktycznie nie trawie mleka, po wypiciu jednej szklanki mleka potrawie iść do toalety - zupełnie inaczej jak w dzieciństwie. Nurtuje mnie jakie reakcje w organizmie zachodzą, że nagle przestajemy przyswajać laktozę.
mikerozo | 2011-04-11 15:32:36
składasz się z atomów które tworzą cząstki które tworzą związki, nie jest to jakaś wielka tajemnica. polecam The Origin of Life - Abiogenesis - Dr. Jack Szostak na YT np. doceńmy to jakim jesteśmy cudem zamiast komuś przypisywać zasługi !
Majka | 2011-12-12 15:53:51
nie wiem czemu ale ostatnio po platkach z mlekiem (drugi juz raz zauwazony) odczuwam bole brzucha, lekkie klocie, wzdecia i takie tam nieprzyjemne rzeczy. Chyba rzeczywiscie odstawie surowe mleko. Dziwi mnie to dlatego, ze pije mleko od dziecka i nigdy jakos nie narzekalam na problemy z brzuchem po tym.
Kowalski | 2013-01-22 21:23:39
To jest forum naukowe. Boga, któy jest i istnieje nie mieszajmy w to!!! Bo to On stworzył i tylko On wie wszysko. A człowiek, po grzechu pierworodnym został powołany do odkywania. Tego co wiedział!